Παιδί και αθλητισμός
Η κ. Αγγελή, καθηγήτρια στα ΤΕΙ Αθήνας, εγκαινιάζει μία σειρά άρθρων σχετικά με τη σημασία του αθλητισμού στην ανάπτυξη των παιδιών. Στο σημερινή δημοσίευση, ασχολείται με τις διαστρεβλώσεις που έχει επιφέρει ο σύγχρονος πολιτισμός στη νοηματοδότηση του αθλητισμού. Θα ακολουθήσει ένα δεύτερο μέρος με προτάσεις προς τους γονείς για την βέλτιστη ένταξη του αθλητισμού στη ζωή των παιδιών. Ευχαριστούμε θερμά την κ.Αγγελή για την εμπεριστατωμένη αρθρογραφία της και την εμπιστοσύνη της στην κοινότητά μας.
Είναι κοινά αποδεκτό ότι η άθληση συμβάλλει στην καλύτερη ποιότητα ζωής, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, προλαμβάνει την παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, καταπολεμά το άγχος και την κατάθλιψη στην ενήλικη ζωή. Η επίδραση στην προσωπικότητα του παιδιού είναι καθοριστικής σημασίας διδάσκοντας του την αυτοπειθαρχία, την ομαδικότητα, τον θεμιτό ανταγωνισμό και αλτρουισμό, ενισχύοντας παράλληλα το αίσθημα της άμιλλας και της συνεργασίας. Βοηθά το παιδί να αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο την ήττα και τη νίκη, να αναγνωρίσει το προσωπικό του λάθος, να δημιουργήσει θετική εικόνα εαυτού. Επιπλέον ή άθληση δίνει την ευκαιρία στο παιδί να εκτονώσει την ενεργητικότητά του από το επιβαρημένο σχολικό πρόγραμμά του. Αυτές οι ώρες εβδομαδιαίως αποτελούν στιγμές χαλάρωσης, χαράς και διασκέδασης για το παιδί. Τέλος, ο αθλητισμός εμπνέει στα παιδιά και στους εφήβους υγιή πρότυπα συμπεριφοράς. Πρότυπα που αγαπούν και σέβονται την προσωπικότητά τους και το σώμα τους χωρίς υπερβολές. Αυτού του είδους τα πρότυπα απομακρύνουν τα παιδιά από τις διάφορες καταχρήσεις που μαστίζουν την κοινωνία μας, όπως η κατανάλωση αλκοόλ και καπνού καθώς και άλλων ουσιών, καθώς και από την υπερβολική και άσκοπη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή και του Internet.
Ο αθλητισμός όταν χάσει την πρωταρχική του αξία, της χαράς και της ευεξίας, και μετατραπεί σε κυνήγι δόξας, πρωταθλητισμού, κοινωνικής καταξίωσης και οικονομικού κέρδους μπορεί να οδηγήσει στην σωματική και ψυχική καταπόνηση του οργανισμού. Όταν συμβεί αυτό, το παιδί ή ο έφηβος αποκτά ένα μόνιμο άγχος επίδοσης, και απόδοσης, το οποίο συνοδεύεται και από φόβο αποτυχίας. Αυτό το χρόνιο άγχος έχει επιπτώσεις στη σωματική και στην ψυχική υγεία του παιδιού. Οι υψηλές προσδοκίες που έχουν οι γονείς ή οι προπονητές από το παιδί έχουν αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του. Το παιδί ενηλικιώνεται γρήγορα, αφού δεν χαίρεται μικρές και σημαντικές στιγμές της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας, συχνά μειώνει τις κοινωνικές του συναναστροφές, αφού ο ελεύθερος χρόνος του καταναλώνεται στις προπονήσεις, με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σ’ ένα μοναχικό παιδί, και αποκτά ένα μόνιμο άγχος επίδοσης, το οποίο θα επηρεάσει και την ενήλικη ζωή του. Ο ανταγωνισμός ως παράγωγο στοιχείο του αθλητισμού στην οργανωμένη- αγωνιστική μορφή του μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνα επίπεδα άγχους στο νεαρό αθλητή, αν αποτελέσει αιτία να νιώσει ότι η αξία του εξαρτάται από την επίδοσή του. Ειδικότερα, όταν τα πράγματα τα οποία αισθάνεται ως τα πιο σημαντικά, όπως η αγάπη και η αποδοχή των άλλων, εξαρτώνται από τις καλές επιδόσεις, υπάρχει πιθανότητα να το καταβάλουν ψυχολογικά.
Οι έρευνες δείχνουν πως ο φόβος της αποτυχίας και η ανησυχία που νιώθει το παιδί μήπως δεν αποδώσει καλά σε κάποιον αγώνα αποτελούν τις σημαντικότερες αιτίες για στρες και νευρικότητα στον τομέα του παιδικού αθλητισμού. Τα παιδιά ανησυχούν μήπως αποτύχουν, μήπως δε σταθούν ικανά να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του αθλητικού ανταγωνισμού. Μπορεί να νιώσουν άγχος πριν, κατά τη διάρκεια και ύστερα από έναν αγώνα. Έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ έδειξε ότι το 62% των παιδιών ανησυχεί μήπως δεν παίξει καλά ή κάνει κάποιο λάθος, ενώ το 23% δήλωσε πως το άγχος μπορεί να σταθεί αιτία να εγκαταλείψουν τον αθλητισμό. Ο αθλητικός ψυχολόγος Dr. Rainer Martens, ειδικός στον παιδικό αθλητισμό, διατυπώνει την εξής θεωρία: «Το ανταγωνιστικό στρες μπορεί να παρομοιαστεί με έναν ιό. Αν το παιδί δεχθεί μια μεγάλη δόση μονομιάς, μπορεί να αρρωστήσει. Οι μικρές, προσεκτικά ελεγχόμενες δόσεις επιτρέπουν στο παιδί να μάθει πώς να διοχετεύει το άγχος του με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποτελεί βοήθεια και όχι εμπόδιο στη βελτίωση των επιδόσεών του».
Προσεκτικά επιλεγμένοι αγώνες, με ρεαλιστικούς στόχους και προσδοκίες, βοηθούν το παιδί να μάθει ότι αθλητισμός σημαίνει ψυχαγωγία. Μια ψυχαγωγία που μπορεί να απολαμβάνει ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.
Εν κατακλείδι, ο ρόλος του αθλητισμού στη ζωή του παιδιού και του εφήβου είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Προκείμενου να μη χάσει την αξία του, οι γονείς και οι προπονητές θα χρειαστεί να περιορίσουν τις προσωπικές φιλοδοξίες τους και να επιτρέψουν στο παιδί να ξεδιπλώσει τα δικά του μοναδικά χαρίσματα. Οι γονείς θα πρέπει να επιτρέψουν στο παιδί τους να επιλέξει το ίδιο το άθλημα που επιθυμεί, ανάλογα με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του. Να μην πιέζουν το παιδί να αποδώσει περισσότερο απ’ ότι το ίδιο μπορεί. Να στηρίξουν το παιδί τους σε πιθανές αποτυχίες και να το επιβραβεύουν στις επιτυχίες του, χωρίς υπερβολές.
Ο προπονητής οφείλει να δημιουργεί ψυχολογικά θετικό περιβάλλον για τα παιδιά. Η επιρροή του στην προσωπική και κοινωνική εξέλιξη των παιδιών τον υποχρεώνει να δίνει μικρότερη σημασία στη νίκη και μεγαλύτερη στην προσπάθειά τους . Το μπράβο οφείλει να το λέει για την προσπάθεια του μικρού και όχι για το αποτέλεσμά της.
Δεν πρέπει να ξεχνάει ποτέ ότι τα παιδιά απογοητεύονται εύκολα, ενώ πρέπει να ενθαρρύνονται με μέτρο και λογική. Ο στόχος και η καλύτερη επιδίωξη του προπονητή-αλλά και του γονέα- πρέπει να είναι η αύξηση της αυτοεκτίμησης, της εμπιστοσύνης και του θάρρους που έχει το παιδί για τον εαυτό του. Αυτό θα το κρατήσει πιο κοντά στον αθλητισμό και θα συμβάλλει θετικά στη μελλοντική ψυχοσυναισθηματική εξέλιξή του. Δυστυχώς μερικώς φορές η συμπεριφορά των ενηλίκων κάθε άλλο παρά δεν εξυπηρετεί. Και ενώ λένε και λένε ότι είναι προσεκτικοί, το ξεχνάνε, αυξάνοντας την κριτική τους, υπονομεύοντας εν τέλει την αγάπη τους για το ίδιο το παιδί τους. Την ώρα του αγώνα, ακόμα και το σπάσιμο ενός μπαλονιού μπορεί να τρομάξει ένα παιδί. Πόσο μεγαλύτερη τραυματική εμπειρία θα ήταν για το παιδί αυτό, μετά το σπάσιμο του μπαλονιού, να ακολουθήσει μια συμπεριφορά γονέα ή προπονητή ασυνήθης μέχρι τότε σε εκείνο.
Απλές και χρήσιμες συμβουλές που δεν πρέπει να ξεχνάνε οι εμπλεκόμενοι ενήλικες γύρω από ένα παιδί που αποφασίζει να ασχοληθεί ή ασχολείται με τον αθλητισμό :
- Το δικαίωμα να παίζει ως παιδί και όχι ως ενήλικος
- Το δικαίωμα να συμμετέχει σε αθλήματα, άσχετα με το επίπεδο της ικανότητας του
- Το δικαίωμα να παίρνει μέρος σε επίπεδο αντίστοιχο με το επίπεδο ανάπτυξής του
- Το δικαίωμα της ισότιμης ευκαιρίας να αγωνιστεί για την επιτυχία
- Το δικαίωμα να αντιμετωπίζεται με αξιοπρέπεια από όλους τους εμπλεκομένους
- Το δικαίωμα να διασκεδάζει με το αθλητισμό
Το άρθρο συνεχίζεται…
ΑΓΓΕΛΗ ΒΑΡΒΑΡΑ, M.A. Educ.
Καθηγήτρια ΤΕΙ Αθήνας
